Historische Jaarboek in teken van de bevrijding

Westland 26.03.2020 – De Tweede Wereldoorlog had ingrijpende gevolgen voor het dagelijks leven in Nederland en in het Westland.

Militairen, na de mobilisatie eerst Nederlandse dienstplichtigen, later Duitse soldaten gingen het straatbeeld bepalen. De gemeenteraden kwamen vanaf 1941 niet meer bij elkaar en het Westland kreeg vier NSB-burgemeesters. Na de diepe crisis in de jaren dertig stegen de inkomsten voor de tuinders. Naaldwijker en regeringscommissaris F.V. Valstar hield zo goed mogelijk de Nederlandse voedselvoorziening in stand.

Het is in mei 75 jaar geleden dat de Duitse bezetter capituleerde en Nederland was bevrijd. Het Historisch Jaarboek 2020 van het Genootschap Oud-Westland staat dit jaar geheel in het teken van de bevrijding. Het bevat een uitgebreid beeldverslag met unieke foto’s van de bevrijding in verschillende Westlandse dorpen. Het extra nummer van het Jaarboek telt dit jaar 216 bladzijden.

Veteraan Piet Kuyvenhoven met het eerste exemplaar van het Historisch Jaarboek 2020

Jan Dahmeijer gaat in zijn bijdrage in op de mobilisatie in augustus 1939. In de Westlandse dorpen werden honderden militairen gelegerd. In ’s-Gravenzande werden de dienstplichtigen ondergebracht in bloemenveiling Floralia. De officieren werden tegen vergoeding van dertig cent per dag bij particulieren gehuisvest. De manschappen hadden hun kantine aan de Sand Ambachtstraat waar ook hun ontspanningsavonden plaats hadden. Het vermaak bestond onder andere uit een soldatenrevue en optreden van de komiek Lou Bandy.

Leen Valstar schrijft over zijn grootvader F.V. Valstar, die in 1944 slachtoffer werd van een moord als represaille voor de activiteiten van het verzet. Hij spande zich in de oorlog in voor een goede voedselvoorziening. Tegelijk raakte zijn gezin steeds meer betrokken bij het landelijk verzet. Zijn zoon Leen was een van de kopstukken van het verzet en betrokken bij een knokploeg. Het boek bevat harde informatie uit de eerste hand over het lot van Leen ook bekend onder schuilnaam Bertus. Zijn vader Fulps deed een vergeefse poging om Leen voor fl. 20.000 vrij te krijgen. Niet Leen maar zijn eveneens gevangen genomen onschuldige broer Wim werd vrijgelaten. Leen werd geëxecuteerd.

Jaap van Duijn schrijft over de bloei van de tuinbouw in de Tweede Wereldoorlog. De bedrijfskosten stegen maar de opbrengsten namen navenant toe. De lonen van de tuinarbeiders stegen gecorrigeerd na inflatie met veertig procent. In de hongerwinter werd het Westland overstroomd door kopers en dieven. Als gevolg werden de toegangswegen in januari 1945 afgesloten voor mensen, die er niets te zoeken hadden.

In zijn bijdrage over de NSB-burgemeesters gaat Frank de Klerk in op het functioneren van het openbaar bestuur. Waren de burgemeesters overtuigde nazi’s en lukte het hen om hun opvattingen op te leggen aan het ambtelijk apparaat en de samenleving? Waren zij gevaarlijk en hebben zij mensen verraden? De conclusie luidt dat één burgemeester, Henri Ipenburg van ’s-Gravenzande en Monster, ver is gegaan in zijn collaboratie met de bezetter. Hij kreeg daarvoor na de oorlog drie jaar cel opgelegd.

Kees Groenewegen beschrijft de gevolgen van de oorlog voor zijn familie, die allen aan het Galgepad in Naaldwijk tuinden. Zijn bijdrage bevat kleine details van het leven in de oorlog. Op 10 mei 1940 gingen de kinderen Groenewegen naar de schoolmis om 8.00 uur in de Adrianuskerk. ,,Daarna kregen wij van zuster Tomatia de mededeling dat er die dag geen school was’’. Het druiven krenten aan het Galgepad ging wel door. In 1942 werd aan het Galgepad een tankgracht van twintig meter breed en drie meter diep aangelegd.

De huizen mochten uiteindelijk blijven staan maar de tankgracht ging dwars door de glasopstanden heen. Het artikel van Leo van den Ende gaat over het trieste lot van de Joodse slagersfamilie van Leeuwen uit Monster. De winkel bevond zich op de hoek van de Zeestraat. Meest schrijnend is dat de slagersvrouw Eva van Leeuwen met inzet van de Monsterse politie naar Amsterdam is gebracht.

Canadezen bij binnenkomst in De Lier

In 1943 bracht de gemeente bij de bezetter fl. 7,18 in rekening voor het werk van de politie. De archeologische kroniek, de bibliografie van verschenen boeken, het jaarverslag van secretaris en het in memoriam voor oud-voorzitter en erelid Wil van den Bos Czn. maken het jaarboek compleet. Vanaf 30 maart is het te koop in de boekhandel.