Westland 14.09.2022 – Ook dit jaar zuchten ‘Het Westland’ en andere gebieden weer onder blauwalg. Zwemmen in natuurwater werd weer afgeraden.
Want het vaak stinkende blauwalg scheidt giftige stoffen uit waarvan dier en mens ziek kunnen worden. Vissen kunnen eraan doodgaan. Blauwalg is overigens niet blauw, maar groenig. Het is een cyanobacterie (blauwwieren), een van de eerste organismen op aarde welke er ca. 3 miljard jaar geleden voor zorgden dat er zuurstof kwam, want dat kunnen zij maken via fotosynthese. Dus eigenlijk moeten we ze dankbaar zijn!
Blauwalg, Prinsenbos.
Waarom steekt blauwalg steeds vaker de kop op?
Een combinatie van oorzaken vinden we in stikstofneerslag en lozingen op sloten en meren door de industrie, de agro en rioolwater. Overmaat aan stikstof en fosfor spelen een rol bij de slechte waterkwaliteit. Voedselrijk water doet eendenkroos en andere waterplanten sneller groeien. Dikke lagen kroos op de sloot verstikt alle leven daaronder. Blauwalg ontstaat vooral bij warmte. Blauwalg en overmatig kroos is een teken dat het watersysteem en de natuur in onbalans zijn. Kroos bedekt het slootwater en verstoort alle leven.
 |
 |
Eendenkroos en waterhoen, Prinsenbos. Eenden en het waterhoen eten het kroos wel.
Door hitte warmt het water flink op en in de ondiepe sloten en plassen leidt dit tot forse ontregeling en het ontstaan van blauwalg en vaak ook van botulisme. Kostbare bestrijding van blauwalg is vrij zinloos omdat de oorzaak zelden wordt aangepakt. Temeer daar het meeste oppervlaktewater en zeker in Westland, nog lang niet aan de waterkwaliteitseisen van de Kaderrichtlijn Water voldoet (schoon en gezond grondwater en oppervlaktewater). In 2027 moet dat wel zo zijn, maar de kans dat het lukt lijkt minimaal.
Stikstof en fosfaat (voedingsstoffen) nemen ook al jaren weer toe en vooral in droge zomers zien we de gevolgen, vooral als de waterstand lager wordt en doorstroming minder is.
Deze voedingsstoffen komen in de bodem via kunstmest en dierlijke mest (drijfmest), maar ook door uitstoot van bedrijven en het verkeer. De concentratie in het water neemt toe en dat is schadelijk voor de natuur.
Gevaarlijke stoffen
Ook slaat de vogelgriep vaker toe en maakt veel slachtoffers, het is ook voor mens en dier gevaarlijk. Andere gevaarlijken zijn de microplastics, waar inmiddels ook het water vol mee zit. En botulisme, een bacterie die vissen en vogels doodt en dat is weer gevaarlijk voor mens en dier. Via riool overstort komt er ook verontreiniging, zoals medicijnresten, in het oppervlaktewater, daarom zijn hoosbuien een probleem want door verstening van de leefomgeving en tuinen kan het water niet meer de bodem in.
Tuin met steenslag op gronddoek, plastic gras en palmbomen. Een dode bodem, schadelijk voor de leefomgeving
En bijna iedereen heeft schadelijke PFAS in het bloed (niet afbreekbaar), het belooft weinig goeds de mens, en zeker ook voor het slootwater- en bodemleven dat hiermee wordt besmet. Zelfs in drinkwater komt het voor. Toch maken maar weinig mensen zich zorgen; vreemd!
In Westland bevat de bodem (ook van sloten) ook nog eens veel vervuiling, voedingstoffen en gif, uit de tuinbouw, een minder fraaie erfenis van de afgelopen 120 jaar; en nog zijn er lozingen. En net is bekend dat de afzet van gif in 2020 met 7 % is toegenomen tot 9.8 miljoen kilo werkzame stof! Een substantieel deel wordt door particulieren gebruikt als insecten- of onkruidbestrijdingsmiddel, we helpen dus allemaal mee aan de aanslag op de natuur en daarmee op onszelf!
Gezonde bodem
Planten houden van stikstof, maar een teveel zorgt ervoor dat de bodem zuur wordt en wortels minder groeien en lui worden. Dan neemt de essentiële samenwerking in de bodem tussen schimmels (Mycorrhiza) en de wortels af. Juist daardoor worden planten en bomen veel gevoeliger voor verandering zoals droogte en zien we, zoals in 2022, dat al in augustus bomen massaal hun blad laten vallen. Het is een laatste redmiddel om te overleven. Maar omdat de laatste jaren er al vaker een hete droge zomer was is het afwachten of ze het nog redden, temeer daar ook het grondwater daalt. Nu al gaat een groot deel van jonge aanplant verloren. Door oppompen van grondwater neemt dit probleem toe.
Een gezonde bodem en gezond en voldoende bodemwater heeft een goede structuur en verhouding tussen vaste deeltjes, lucht en water. Een vaste verslempte bodem of een met onbalans tussen minerale elementen kan nooit goed werken. Een gezonde bodem kenmerkt zich door verschillende lagen. Elke laag in het bodemprofiel heeft een unieke samenstelling van materiaal en nutriënten. Aan de humusdeeltjes hechten zich de voedingselementen. Voldoende humus is dus ook belangrijk. In de bodem moet een rijk leven zitten (biologische kwaliteit) zoals: bodemdiertjes, wormen, bacteriën en schimmels. Dit is de basis voor een gezonde leefomgeving en goede groei van planten, bomen en gewassen.
Als er veel stikstofminnende planten groeien zoals braam en brandnetel, dan verandert ook het CO2 gehalte in de bodem. En dat is weer nadelig voor een gezonde ecologische omgeving. Door alle bouwactiviteiten en grondwerken is de meeste grond, ook in woonwijken nauwelijks nog geschikt voor gezonde plantengroei. Kortom, alles hangt met elkaar samen. Om blauwalg e.d. te voorkomen moet een hele reeks maatregelen worden getroffen inclusief een andere leefwijze.
Zijn er oplossingen voor een gezonde waterkwaliteit? Het is duidelijk dat het trio blauwalg, kroos en stikstof, in samenspel met droogte, hitte, vervuilde bodem en vervuild water, tot forse problemen leidt en veel natuurschade geeft. Grootschalig ontstenen en vergroenen helpt deze problemen aan te pakken, een natuurlijke tuin is alleen daarom al van levensbelang.
Dode meerkoet
Oplossingen voor problemen, zoals met blauwalg, vinden we niet in tijdelijke kunstgrepen zoals bij het Prinsenbos (Naaldwijk) of in andere incidentele aanpak van de verschijnselen. Vooral de politiek neigt naar snelle resultaten, maar dat werkt meestal niet en is dus geldverspilling. Soms wil men (driehoeks)mosselen of Quagga, inzetten want deze filteren het water, maar het zijn exoten en horen hier niet thuis. Ook verstoren ze het waterleven, de vispopulatie en zorgen voor hogere kosten van onderhoud omdat Quagga zich aan harde oppervlakten hecht. Mosselen kunnen wel tot 3000 per m² voorkomen, dan is er geen bodem meer te zien!
Alleen structurele oplossingen via aanpak van de oorzaken is verstandig en ook dan kost het veel tijd en geld. Zonder kennisdeling en goed beleid lukt het niet. De kern van dit alles is een gezonde leefomgeving en een economie die in harmonie is met de natuur, helaas zijn we daar ver van verwijderd geraakt. Het stikstofdebat toont dat aan want we denken vooral korte termijn en ik-gericht. De uitstoot van stikstof en andere nutriënten is dermate groot (al decennialang) dat blauwalg en kroos nog lang niet zijn verslagen. Wetenschappers van de WUR deden al uitvoerig onderzoek, de moeite waard dit te lezen. Wetenschappers vrezen dat door hogere CO2 concentraties (kooldioxide is ook een bemesting), blauwalg zal toenemen.
Bij waterschappen zie je wel ontwikkelingen zoals goede bijdragen aan schoon en gezond water met natuurlijke oevers met de juiste beplanting, voldoende brede en diepe watergangen en doorstroommogelijkheden en voldoende schaduw op het water.
Plas van alle winden
Dat laatste betekent dat ook de oevers natuurinclusief moeten worden ingericht met de juiste (formaat) bomen en struiken; geen doodskisten van beschoeiingen zoals in veel nieuwbouwwijken. In het Westland valt daar nog veel winst mee te behalen. Het zal nog jaren duren voordat de bodem en het water weer gezond zijn, als het al lukt! De gemeente, organisaties, het Hoogheemraadschap, maar ook bedrijven en burgers zullen hierin samen moeten optrekken. Stoppen met van alles in het riool, het toilet of in de berm gooien helpt ook mee het water schoner te krijgen. In Westland speelt ook nog dat er duizenden boten varen (met diesel en benzine) en die verstoren de slootbodem en vervuilen.
Schoon oppervlaktewater is ook van groot belang voor minder bemiddelde ouders, zodat zij en hun kinderen gratis kunnen zwemmen. Hoog tijd voor integraal overleg tussen gemeenten, organisaties en de politiek, een deltaplan van aanpak lijkt op zijn plaats om het water schoon te krijgen.
Duidelijk is dat de waterkwaliteit nog altijd achteruit gaat. Nederland hangt onderaan in Europa. Boeren mochten als uitzondering in de EU nog extra lozen, maar dat verdwijnt. Dat slechts 17 % van het water in orde is, moet reden zijn om echt aan de slag te gaan. 2027 is dichtbij en dan moet het water schoon zijn! Het Planbureau Leefomgeving is hier duidelijk in en stelt dat de leefomgeving structureel tekort schiet wat betreft fijnstof, waterkwaliteit, natuurkwaliteit.
Wilt u meedoen voor een gezonde leefomgeving mail naar NatuurlijkWestland@knnv.nl
Enkele bronnen en verdieping:
Diverse publicaties zijn nageslagen.
https://www.wur.nl/nl/show-longread/blauwalg-bestrijden-wat-werkt-nu-echt.htm
Blauwalgen – Unie van Waterschappen
Problemen blauwalgen verergeren als CO2-concentraties blijven stijgen – Universiteit van Amsterdam (uva.nl)
https://www.beterbodembeheer.nl/nl/beterbodembeheer/themas/Gezonde-bodem.htm
https://www.wur.nl/nl/show/Bodem-verslechtert-door-menselijke-invloed.htm https://edepot.wur.nl/340516
Verkoop gewasbeschermingsmiddelen stijgt in 2020 met 7 procent – Nieuwe Oogst Wat is PFOS en hoe schadelijk is het?
– Culligan https://nos.nl/artikel/2406101-rapport-maar-17-procent-kleine-wateren-van-goede-kwaliteit
https://www.agriholland.nl/nieuws/bericht.php?id=242532
De leefomgevingskwaliteit van Nederland schiet nog steeds structureel tekort – oa wat betreft fijnstof, plek voor schone energie, waterkwaliteit, natuurkwaliteit, en de aanpak is onvoldoende samenhangend. Zie hier onze hele Monitor NOVI ➡️ https://t.co/VpfadOGLBB pic.twitter.com/Ix80hfUnSc
— PBL (@Leefomgeving) September 8, 2022
Natuurmonumenten waarschuwt: watercrisis lijkt onvermijdelijk | Natuurmonumenten
Quaggamosselen in Nederland: zegen of gevaar? (h2owaternetwerk.nl)
Groenauteur Aad van Uffelen