Waarom zijn nestkastjes belangrijk?

Naaldwijk 24.12.2024 – Nestkastjes voor bedreigde soorten als de gierzwaluw, de huismus en de vleermuis, waarom eigenlijk?
Dit kabinet; met voorop minister Keijzer vindt het maar onzin en schrapte onlangs het besluit voor nieuwbouw en verbouw van gebouwen; inbouwen van neststenen wil ze niet.

Na jaren overleg tussen overheden, het bedrijfsleven en natuurorganisaties zou per 1 januari 2025 het inbouwen van neststenen, zoals ze heten, eindelijk verplicht worden; nadat het al meermalen was uitgesteld. Als reactie op de minister werd een motie in de tweede kamer aangenomen om de inbouw van neststenen toch verplicht te stellen, maar gaat ze het doen? De bouwsector en natuurorganisaties waren het al lang eens dat natuurinclusief bouwen verplicht moet worden.

Ter verduidelijking; nestkasten worden aan de gevel opgehangen en neststenen worden in de gevel ingebouwd. Het gaat bij dit bouwbesluit om inbouwen.

Tegenstanders waaronder veel politici doen nogal meewarig over natuurinclusief bouwen, verbouwen en inrichten van de omgeving. Helaas ook over realiseren van nestsplekken in nieuwbouw en bij renovatie.
In Westland sprak wethouder van der Stee op 29-09-2024 uit dat alléén als het verplicht wordt natuurinclusief bouwen zal worden gedaan. De raad zweeg en stemde in, blijkbaar kwam het niet bij hen op dat in gevaar zijnde dieren daar niet op kunnen wachten! Al zou men er meer van weten zou men er vast anders over denken en mogelijk wél verantwoording nemen en zorgplicht nakomen, kennis ontbreekt helaas.

Het belang van neststenen inbouwen gaat veel verder dan de meeste mensen denken. Natuurinclusiviteit van de leefomgeving raakt ecologische, sociale en economische thema’s die sterk bijdragen aan een gezondere leefomgeving. Er kan géén toekomst zijn zonder gezonde natuur. Bekend is dat bij verduurzamen van oude huizen juist deze bedreigde soorten in de klem komen. Ondanks de wet Natuurbescherming gaat verlies aan nestplekken gewoon door.

Gierzwaluwkasten in De Lier. Deze maatregel kunnen bewoners zelf nemen, kost ca. 60 euro per kast.

7 punten waarom nestkasten belangrijk zijn.

1. Biodiversiteitsbehoud en -herstel

• Door verstedelijking en verduurzamingseisen in het bouwbeleid verdwijnen natuurlijke broed- en leefplekken zoals holtes in gebouwen of gevels.
• Door ongunstig groenbeleid worden oude bomen al snel gekapt en juist die bomen waar holtes in zitten zijn van groot belang voor veel soorten zoals vleermuizen en holtebroeders. Daarbij versteent de openbare ruimte en particuliere tuinen in hoog tempo en nemen ook kunstgras en uitheemse struiken alsmaar toe.
• Neststenen en -kasten bieden onderdak aan vogels (zoals de gierzwaluw, huismus, spreeuwen, zwarte roodstaart) en vleermuizen. Hierdoor kunnen populaties zich handhaven of herstellen. Maar ook overige leefvoorwaarden moeten in orde zijn, dus inheemse bloeiende planten, struiken en bomen, water en ruige hoekjes. (Voedsel, veiligheid, voorplanting.)
• Maatschappelijke waarde is dat het behoud van soorten bijdraagt aan het ecologisch evenwicht. Huismussen, gierzwaluwen (en andere zwaluwen) maar bijv. ook koolmeesjes, spreeuwen en vleermuizen zijn krachtige bestrijders van natuurlijke plagen.

Tijdelijke mitigatiekasten voor vleermuizen, nodig als er verbouwingsplannen zijn.

2. Natuurinclusief bouwen

• Neststenen en nestkasten als onderdeel van natuurinclusief bouwen en inrichten betekent dat steden leefbaarder en robuuster worden tegen klimaatverandering.
• Biodiversiteit (méér en betere flora en fauna) is een indicator van gezondheid. Méér natuur in de stad voorkomt hittestress, luchtvervuiling en wateroverlast.

Ingebouwde neststenen, die volop worden gebruikt, Wateringen.

Een architect kan heel simpel ruimte scheppen zodat gierzwaluwen, huismussen of vleermuizen hun plekje kunnen vinden.

3. Natuurlijke plaagbestrijding

• Vogels en vleermuizen die gebruik maken van neststenen en -kasten eten grote hoeveelheden voor de mens vervelende insecten (zoals steekmuggen, eikenprocessie- en bastaardsatijnrupsen, buxusmotkever, meikevers en bladluizen). Uit de bodem of het gras halen ze emelten (larven van de langpootmug) en engerlingen (larven van de mei- of junikever).
• Vogels en vleermuizen zijn een natuurlijk alternatief voor pesticiden, wat gunstig is voor onze gezondheid en het milieu.
• Er is ook maatschappelijke besparing want gemeenten en bewoners besparen op de kosten van bestrijding en herstel, zoals bij de eikenprocessierups.
  

Help ook met geveltuintjes en ze verfraaien de straat en zijn leuk.

4. Gezondheid en welzijn

• Voldoende natuur in de bebouwde omgeving, zoals bloemen, groen en vogels, verhoogt het welzijn en gezondheid van bewoners. Het geeft een positief effect op mentale gezondheid en maakt gelukkiger.
• Natuur, de soorten, verdwijnen omdat er steeds minder ruimte voor is. En ook omdat het referentiekader van natuur bij elke generatie verandert. Je referentiekader krijg je als je als kind opgroeit in een leefomgeving met de soorten flora en fauna wat dan aanwezig is. Elke generatie groeit (afhankelijk waar je woont) op met minder natuur, met minder soorten (minder biodiversiteit en met minder kennis wat door ouders en scholen wordt overgedragen. Dus kent en mist men niet de verdwenen soortenrijkdom. We worden steeds blinder voor wat natuur ons ooit bood of bieden kan. De norm van wat wij gewoon vinden schuift op naar minder. Feitelijk is ons collectieve geheugen van natuurkennis verdwenen, we lijden aan ‘natuur amnesie’ ofwel (shifting baseline syndrome).
• Een stad of dorp waar vogels zingen en spelen en natuur zichtbaar is, wordt aantrekkelijker en leefbaarder ervaren.
• De educatieve waarde van het zien en horen van vogels en vleermuizen helpt kinderen en volwassenen bewuster te maken van natuur en milieu en van onze eigen rol daarin.

5. Wettelijke verplichtingen en duurzaamheid

• Er is regelgeving die ecologische compensatie vereist, zoals de Wet Natuurbescherming (nu in de Omgevingswet). Maar dit wordt vaak niet nageleefd.
• Bouwprojecten mogen beschermde soorten niet verstoren zonder mitigatie (zoals nestkasten en/of tijdelijke natuur).
• Neststenen zijn een onderdeel van duurzaamheidsstrategieën zoals natuurinclusief bouwen. Alleen een neststeen inbouwen of een nestkast ophangen in een versteende omgeving is zinloos. Het moet juist gaan om integrale maatregelen met algehele verbetering van de leefomgeving voor genoemde soorten. Als voorbeeld, een huismus heeft niets aan een nestkast als er geen hagen, struiken, bomen, voedsel, zand en water aanwezig is.
  

De educatieve waarde van vogels in de eigen omgeving is, voor kinderen, maar ook voor volwassenen enorm groot. Dit is een huismusman.

6. Kosten en impact

• Neststenen zijn goedkoop te integreren in nieuwbouw of bij verbouw. De bouwtijd wordt er niet langer door en het verhoogt de kosten van een bouwproject vrijwel niet. Ze leveren dus grote ecologische voordelen op met minimale inspanning en kosten.
• Het draagt bij aan duurzame stedelijke ontwikkeling en herstel en veerkracht van ecosystemen.

7. Zelf thuis doen

• Particulieren en bedrijven doen er goed aan een natuurlijke tuin aan te leggen met ruimte voor insecten, vogels en dieren. Natuurorganisaties en Groei & Bloei kunnen hierbij advies geven.
• Ga uit van maximaal 35% verharding van de tuin. Ook een oprijpad kan van waterdoorlatende bestrating of grastegels worden gemaakt.
• Hang nestkasten altijd zo op dat ze niet in de volle zon hangen en veilig zijn voor de kat. Hang twee vleermuiskasten op, een in de zon en een op een koele plek.
• Liefst geen tuinverlichting en als u het toch wil, alleen naar beneden stralend licht.

Een tuin van steen, staal, kunstgras en exotische planten is waardeloos voor vogels en insecten.

Een meer natuurlijke tuin is veel beter en leuker.

Conclusie

Neststenen in nieuwbouw en bij renovatie leveren een grote maatschappelijke waarde op voor een geringe investering. Ze helpen bij het behoud en herstel van biodiversiteit, zeker voor genoemde soorten. Het versterkt de natuurlijke plaagbestrijding en overlast. Het vermindert gebruik van pesticiden. Het levert een positieve bijdrage aan een leefbare en gezonde woonomgeving. Het helpt mee aan voldoen van duurzaamheidsdoelen en wetgeving. Elke burger, elk bedrijf, elk raadslid en dus ook elke gemeente, moet de wet Natuurbescherming eerbiedigen en heeft zorgplicht naar flora en fauna, zeker naar jaarrond beschermde / bedreigde soorten.

Ter verduidelijking: nestkasten worden aan de gevel opgehangen en neststenen worden in de gevel ingebouwd. Er zijn veel mogelijkheden om natuurinclusief bouwen succesvol te maken. Neststenen zijn noodzakelijk in de transitie naar natuurinclusief en klimaatbestendig bouwen, waarin menselijke activiteiten samengaan met de natuur. Het maakt ze onmisbaar in het streven naar toekomstbestendige steden en naar gezondheid en geluk van mensen.

Al sinds 2011 zetten natuurorganisaties zich in Westland in voor natuurinclusief bouwen, inheems vergroenen en het nakomen van de wet Natuurbescherming, maar voor vogels en vleermuizen gaat het veel te traag.

Links en informatie

Op de site van Natuurlijk Delfland: Kennisbank.

Herstelplan natuur en groen; bij Natuurlijk Delfland aanvragen.
Groenmanifest; Natuurlijk Delfland; bij Natuurlijk Delfland aanvragen.

Natuurinclusief bouwen; Natuurlijk Delfland https://delfland.knnv.nl/kennisbank/natuurinclusief-bouwen/?from_search=Herstelplan%20natuur%20en%20groen;%20Natuurlijk%20Delfland

Blauwdruk leefbaar Westland https://delfland.knnv.nl/kennisbank/blauwdruk-leefbaar-westland/?from_search=herstelplan%20groen%20en%20natuurijk%20Delfland

14-9-2023 inspreken 29092024 Commissie Ruimte, Westland https://www.gemeenteraadwestland.nl/Agenda/Index/8affc761-b7eb-4337-9843-c727921c0a29

Groenauteur Aad van Uffelen