Politie wil algeheel verbod op designerdrugs

Nederland 21.01.2025 – De politie doet een dringend beroep op de Eerste Kamer om in te stemmen met het wetsvoorstel dat een generiek verbod op Nieuwe Psychoactieve Stoffen (NPS), beter bekend als designerdrugs, mogelijk maakt. ‘Een alomvattende wet is essentieel om de handel in deze middelen effectief aan te pakken,’ stelt Willem Woelders, portefeuillehouder drugs bij de politie. De behandeling van de wet, die al eerder door de Tweede Kamer werd goedgekeurd, staat vandaag op de agenda.

Als een specifiek middel is beoordeeld als schadelijk voor de volksgezondheid, wordt het na besluit van de minister VWS toegevoegd aan een van de lijsten van de Opiumwet. Daar gaan tijdrovende procedures aan vooraf omdat elke stof afzonderlijk moet worden beoordeeld. NPS zijn chemische afgeleiden van (hard)drugs. Is zo’n designerdrug eenmaal verboden, dan omzeilen de producenten de wetgeving door steeds minimale scheikundige aanpassingen door te voeren.

‘Ze vervangen een of twee moleculen en plotseling is het een andere stof die niet meer onder de Opiumwet valt’, legt Peter Jansen, materiedeskundige drugs bij de politie, uit. ‘Maar de werking blijft vergelijkbaar. De producenten geven het middel een nieuwe naam en zetten hun handel legaal voort. Om een voorbeeld te geven: toen de synthetische drug 4-MMC werd verboden, kwam 3-MMC, een variant met een kleine aanpassing op de markt. En na het verbod op 3-MMC kwam 2-MMC op. Zo ontstaat een kat-en-muisspel.’

Drie stofgroepen verboden

Het wetsvoorstel dat vandaag, dinsdag 21 januari, in de Eerste Kamer wordt behandeld, breekt met de huidige gang van zaken. In plaats van afzonderlijke stoffen worden dan hele stofgroepen verboden door een extra lijst aan de Opiumwet toe te voegen, lijst IA. Deze lijst stelt drie stofgroepen strafbaar: synthetische cannabinoïden, fentanylen en fenetylamines (waaronder cathinonen). Deze stoffen bootsen de werking van stoffen zoals respectievelijk THC (cannabis), heroïne en MDMA na. Het doorvoeren van een minimale scheikundige aanpassing biedt dan geen soelaas meer.

Volksgezondheid en rechtsstaat in gevaar

Volgens de politie zijn designerdrugs een bedreiging voor zowel de volksgezondheid als de rechtsstaat. De toxiciteit is vaak onbekend en de risico’s zijn vergelijkbaar met verboden middelen. ‘Veel van deze psychoactieve stoffen zijn nauwelijks onderzocht en de veelal jonge gebruikers weten vaak niet wat ze nemen,’ waarschuwt Jansen. ‘Omdat designerdrugs nu nog legaal zijn, denken ze dat ze ongevaarlijk zijn. Ze zijn eenvoudig te verkrijgen op internet. Je klikt, bestelt en krijgt het thuisbezorgd. Dat normaliseert drugsgebruik. Maar een kleine dosering kan al leiden tot een overdosis, met alle gevolgen van dien.’ Daarnaast merkt de politie dat de productie en distributie van designerdrugs verweven zijn met de illegale drugsindustrie. ‘Dat gaat gepaard met bedreigingen, aanslagen en ernstige veiligheidsrisico’s zoals explosies in illegale laboratoria zonder veiligheidsmaatregelen,’ aldus Woelders. ‘Dat brengt niet alleen gebruikers, maar ook omwonenden in gevaar.’

Internationale verbazing

De gevolgen van het huidige beleid reiken verder dan de landsgrenzen. Het ontbreken van een generiek verbod heeft ook gevolgen voor de internationale samenwerking. Nederland blijft achter in wetgeving, wat tot frustratie leidt binnen de politie. ‘Bij rechtshulpverzoeken in internationale onderzoeken kunnen we vaak niet helpen, omdat een stof hier niet verboden is,’ legt Woelders uit. ‘Soms moeten we zelfs in beslaggenomen spullen teruggeven aan de producenten. Andere landen kijken met verbazing naar onze wetgeving. We zijn intussen uitgegroeid tot een soort NPS-hub voor de rest van Europa en daarbuiten. Dat schaadt onze reputatie en maakt Nederland een vrijstaat voor criminele groeperingen.’

Parapluwet als oplossing

De politie en justitie pleiten al elf jaar voor een aanpak zoals die in Duitsland en België, waar sinds enkele jaren geleden hele stofgroepen verboden zijn. Het voorliggende wetsvoorstel kreeg afgelopen jaar al brede steun in de Tweede Kamer. ‘Nu is het zaak dat de Eerste Kamer snel handelt’, benadrukt Woelders. ‘Met een parapluwet kun je op voorhand veel gevaarlijke drugsvarianten tegelijk aanpakken. Dat maakt een einde aan het tijdrovende proces van het afzonderlijk beoordelen en verbieden van nieuwe stoffen. Het opsporen en ontmantelen van laboratoria wordt daardoor veel effectiever. En dat is hard nodig.’

Intussen bereidt de politie zich alvast voor op mogelijke invoering van de wet. ‘We hebben al e-learnings en handelingskaders in de maak,’ vertelt Jansen. ‘Zodra de wet ingaat, weten agenten precies wat ze moeten doen bij het aantreffen van verdachte stoffen of laboratoria.’

Een duidelijke boodschap

De politie hoopt dat de Eerste Kamer het signaal begrijpt. ‘Het is tijd dat we meer mogelijkheden krijgen in de strijd tegen designerdrugs’, besluit Woelders. ‘Nu lopen we continu achter de feiten aan. Aanpassing van de Opiumwet maakt een eind aan het misbruik van mazen in de wet en stelt ons in staat om daadkrachtiger op te treden tegen een industrie die de volksgezondheid en onze samenleving ondermijnt.’