Slakken nuttig of lastig?

Westland 05.07.2024 – Het is paniek bij tuinliefhebbers en vooral bij de moestuiniers. De slakken zijn dit jaar op oorlogspad.
Is dat bijzonder, hoe komt dat en wat kan je eraan doen?

Slakkenparty

We gaan dit bijzondere diertje eens nauwkeurig bekijken. Het meest gehaat zijn de naaktslakken en de segrijnslakken (huisjesslakken). Dit jaar staan kranten en nieuwssites vol met artikelen en zelfs het journaal en praatprogramma’s hebben en slakkenmanie. Veel onwetendheid maakt slakken als vijand van de mens en dat doet dit diertje veel kwaad. Maar wat zijn slakken en zijn ze nuttig of schadelijk? Sommige soorten kan je eten, andere beter niet. De wijngaardslak is zwaar beschermd, ze leven bijna alleen in een kalkrijke omgeving zoals de Enci-groeve in Maastricht.

1 Oorlog tegen de slakken

De balans in de natuur is zoek. Ooit heeft de natuur op een perfecte manier gezorgd dat ecosystemen en daarmee de biodiversiteit, zichzelf in stand houdt en evolueert. Daartoe zijn er miljoenen soorten die geniaal samenwerken, elk heeft zijn taak in het geheel, ontbreekt er iets, dan krijg je onbalans. Als plantmateriaal, afgevallen blad, omgevallen bomen e.d. niet meer worden opgegeten en verteerd tot weer bruikbaar voedsel voor de aarde hebben we echt een probleem.
Slakken, pissebedden, wormen en vele andere bodemdiertjes zijn geen enge beestjes, ze zorgen ervoor dat de aarde leefbaar blijft en het verteringsproces en daarmee voedingsproces voor plant en dier in stand blijft. Zonder bodemdieren kan de natuur niet bestaan. Slakken spelen hierin een belangrijke rol.

Slakken zijn weekdieren, ze bestaan vooral uit water. Bij droog weer zie je ze niet, maar bij niet te koud en vochtig weer komen ze soms massaal tevoorschijn. Veel slakkensoorten zijn tweeslachtig, hebben dan mannelijke en vrouwelijke voortplantingsorganen. Ze bevruchten elkaar wel waardoor de hoeveelheid slakken toeneemt. Slakken leggen 1-3 keer per jaar eitjes, soms wel 500 per keer. Huisjesslakken beginnen na de geboorte vanaf de mondrand het huisje groter te maken. Gaandeweg krijgt het huisje meer ringen (windingen). Een volwassen huisjesslak herken je aan het verdikte randje bij het mondstuk.

Slakken zijn perfecte afvalverwerkers, ze eten afval, bladresten, algen, schimmels, paddenstoelen en zelfs poep. Sommige slakken eten (dode) soortgenoten.
Lang niet alle tuinplanten worden gegeten, sommige mijden ze. Aantrekkelijke planten met zacht blad zoals in de moestuin, of gecultiveerde eenjarige tuinplantjes als het afrikaantje, is een traktatie. Onze moestuinplanten zijn zo gekweekt dat de natuurlijke chemische verdediging eruit is gekweekt en nu lusten slakken ze wel graag. Slakken eten geen planten die hard leerachtig blad hebben als er giftige stoffen in de plant zijn of sterke geuren, zoals sommige kruiden. Sommige slakken klimmen tegen bomen en struiken en soms tegen een muur. Ze eten daar algen en korstmos. Naaktslakken houden een winterslaap, soms diep ondergronds.

2 Niet schadelijke slakken
Dit zijn de tijgerslak (een naaktslak), het lookglansslakje (een huisjesslak die onder gebladerte leeft), de grote glansslak en de gewone tuinslak. Sommige van deze soorten eten zelfs de eitjes van voor de tuin schadelijke slakken!

Tijgerslak, grote aardslak

Een vriendelijke reus onder de naaktslakken, kan wel 200 mm lang worden. Hij is enigszins gevlekt, kleuren en patronen verschillen, het achterlichaam eindigt in een punt. Het is een perfecte hulp bij bestrijden van andere slakken.

Huisjesslakken:
Enkele bekenden zijn de gewone tuinslak (segrijnslak), de wijngaardslak, de poelslak en de posthoornslak. Verwijder je huisjesslakken massaal, dan kan je bodem kalk te kort krijgen. Sommigen zijn eetbaar. De segrijnslak is wel schadelijk.

Gewone tuinslak; Cepaea nemoralis

Zwartgerande tuinslak

https://natuurwijzer.naturalis.nl/leerobjecten/waarom-biologen-zo-dol-zijn-op-tuinslakken

https://home.hccnet.nl/pm.jansen/animals/tuinslak.htm

https://weekvandebiologie.nl/uploads/wvb/files/f84854bb8daecd8d2957ace51a68fafa31cc5f43.pdf

Tuinslakken zijn een soort binnen de huisjesslakken. De wit gerande (Cepaea hortensis) is wat gelig. De zwart gerande is roze tot bruin. Het huisje wordt 25 mm. De zwarte heeft vaak vijf wentelingen en de witte minder. Te herkennen aan het mondstuk van volwassen slakken, bij de zwarte is dat donkerbruin tot zwart en bij de witte is het bleek. Ze eten brandnetels en boterbloemen, maar ook dood organisch materiaal.

Grote glansslak
Deze kleine slak met een plat huisje is slechts 10 mm groot. Deze eet kleine slakken.

Gewone barnsteenslak; Succinea putris
Een algemene landslak in vochtige gebieden en waterkanten. Het doorzichtige huisje is tot 20 mm groot. Komt in tuinen weinig voor.

Poelslak; Lymnaea stagnalis
Hebt u een vijver dan kunt u deze fraaie slak bewonderen. Hij eet rottende plantendelen, dode waterdiertjes, algen en zijn eigen uitwerpselen. U ziet deze slak vaak even boven komen om adem te halen.

3 Schadelijke slakken

Voor de moestuin schadelijke slakken zijn sommige naaktslakken als de wegslak, de gevlekte akkerslak en de huisjesslak of segrijnslak. Deze slakken eten je plantjes op.

Segrijnslak
Deze heeft een fors huisje met een strepenpatroon. Oorspronkelijk uit Zuid- Europa. Jonge slakken zijn eetbaar.

Naaktslak / rode, gewone wegslak
Kan grijs, bruinrood, oranje of donker zijn gekleurd, tot 150 mm groot. Lijkt sterk op de Spaanse wegslak. Deze slak is eetbaar, maar lekker is anders.

Naaktslak, Spaanse wegslak, invasieve soort die tot 120 mm groot wordt
Lijkt sterk op de rode wegslak. Kan grijs, bruinrood, oranjegeel, donker of zwart zijn gekleurd. Hij heeft vaak een donker randje bij de opening op zijn kop. Hij vermeerdert zich zeer snel.

Lichte aardslak; zeldzame soort

Een naaktslak, maar wel een zeldzame en een die op de rode lijst staat. Laat deze lekker in de tuin zitten en voorkom uitsterven van de soort.

Zwervende akkerslak
Deze invasieve slak is slechts 35 mm lang, eet rottende of levende plantendelen, maar ook andere slakken.

4 Wat moet u doen?

Het beste is een natuurlijke tuin, maar mag ook een combinatie zijn van gekweekte en inheemse soorten. Wel biologisch geteeld want anders brengt u gif in de tuin. Een natuurlijke tuin waar de egel, kikkers, padden, loopkevers, sommige spinnen, hagedissen, merel, lijster, ekster, spreeuw, kippen en zelfs de mol of een ringslang, zich thuis voelen levert u een legertje natuurlijke slakkenbestrijders, sommigen eten de slakken, anderen de eitjes. Een egel eet per nacht wel 40 slakken op.
Een gezonde bodem maakt uw tuin gezond, geeft voedsel aan planten en voorkomt ziekten. Betegel de tuin niet meer dan 35%. Maak rommelhoekjes, leg dood hout en of een hoopje oude stenen neer. Houdt de bodemlaag bedekt met blad wat u in de herfst laat liggen waar het kan. Dit zijn leefplekken voor uw hulptroepen.
Zorg voor een waterbak of vijvertje en een haag waar vogels kunnen nestelen of veilig zijn tegen rovers. Ook nestkasten, wel in de schaduw hangen, helpen mee. Spitsmuizen leven graag in een composthoop.
1 tot 3 x per jaar leggen slakken hun eitjes, honderden per slak. U kunt de eitjes zoeken in vochtige grond, 3 cm diep. Slakken leggen hun eitjes graag in compost. Laat dit eerst even drogen voor je het gebruikt, dan gaan de eitjes dood.
Gekweekte soorten die niet slakgevoelig zijn: lavendel, viooltje, klimop, salie, goudsbloem, tijm, geranium, vingerhoedskruid.

5 Slakken verwijderen, maar hoe?

Een natte bodem is aantrekkelijk voor slakken. Dat voorkomen is lastig als het regent, bij droogte kunt u het watergeven qua tijdstip aanpassen. Sproei de tuin in de ochtend. Slakken hebben een hekel aan een scherpe ondergrond, rond gevoelige planten een laagje schelpen of eierschalen leggen kan helpen. Biervallen of doodsteken is dieronvriendelijk, zout is martelen, niet doen.

Raap de slakken in de avond of vroeg in de morgen op en zet ze ergens uit in een natuurlijke omgeving zoals een bos. Slakken kruipen onder plankjes ingesmeerd met bier, maar ook onder omgekeerde potten en dergelijke. Dan is het eenvoudig ze op te rapen. Maar verwijder alleen de schadelijke soorten en laat de andere met rust.

Gebruik geen gif
Gif, Azijn, Roundup, vlooienbanden, het wordt zoveel gebruikt dat niet alleen de vijanden, maar ook hun natuurlijke bestrijders worden gedood. Gebruik nooit gif of zout tegen slakken. Het is dieronvriendelijk. Zelfs biologische bestrijdingsmiddelen zijn schadelijk voor veel soorten bodemleven. Wellicht gaan uw slakken dood, maar ook veel bodemleven, wormen en weekdieren en u maakt met gif dus de ecologische kwaliteit van de boden slechter. Gevolg is nog meer problemen in de tuin. Soms worden aaltjes ingezet, maar dat is kostbaar en nog maar de vraag of dit een goede oplossing is. Een tuin mag ook niet slakkenvrij zijn.

Het is goed te bedenken dat zonder een gezond bodemleven uw tuin geen gezonde bodem heeft. En dat dit ook nadelige gevolgen heeft voor de biodiversiteit in het algemeen.

Nog een tip: probeer samen in uw straat of buurt te vergroenen, de tuinen natuurinclusief te maken en geef ruimte voor allerlei tuindiertjes, de egel en vogels. Vraag de gemeente natuurlijk groen aan te planten, dus niet van die zinloze struikjes en zeker geen uitheemse soorten. Beweeg met de natuur mee. Echt waar, het wordt zoveel leuker dan een steenwoestijn. En uiteindelijk komt de balans terug in uw tuin.
Meer informatie, zie de links hierna.

https://buitenleven.nl/nuttige-slakken/

https://www.onzenatuur.be/artikel/x-dingen-die-je-moet-weten-over-slakken

https://www.kokswereld.nl/escargots-of-slakken/

https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=23878

https://www.biotuintilburg.nl/?form=item&id=97