Dalende overheidschuld en begrotingstekort op verantwoordingsdag

Den Haag 19.05.2016 – De overheidsschuld is voor het eerst sinds 2006 gedaald en het begrotingstekort is sinds 2009 nog niet zo klein geweest.

Dat kopte het persbericht van de Rijksoverheid woensdag op verantwoordingsdag. Maar het gaat verder.

‘De Nederlandse economie was in 2015 voor het eerst weer groter dan in 2008. Nederland heeft veel lastige maatregelen moeten nemen om de economie weer gezond te krijgen. De feiten laten zien dat het voorzichtige herstel van 2014 stevig is doorgezet en dat het beleid zijn vruchten afwerpt.

Dat blijkt uit het Financieel Jaarverslag van het Rijk (FJR) 2015, waarin het kabinet rapporteert over de economische, budgettaire ontwikkelingen in 2015. Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem heeft het FJR en alle andere Verantwoordingsstukken vandaag officieel aangeboden aan de Tweede Kamer. Op 26 mei 2016 volgt het Verantwoordingsdebat.

Economische ontwikkelingen en overheidstekort

Het begrotingstekort is in 2015 2,2 miljard euro minder groot dan werd verwacht. De overheidsschuld in euro’s daalde zelfs voor het eerst in jaren. De economie is ondanks de lagere gasproductie met twee procent gegroeid en het begrotingstekort kwam ondanks de lagere gasinkomsten uit op 1,8 procent van het bruto binnenlands product. Dat is een veel gunstiger ontwikkeling dan van tevoren werd gedacht.

‘De overheidsfinanciën hebben nog niet de topconditie van Dafne Schippers, toen ze vorig jaar wereldkampioen sprint werd. Het vergt tijd om dat niveau te bereiken. Maar al met al laat het jaarverslag 2015 de opbrengst zien van de lastige maatregelen van de afgelopen jaren’, aldus minister Dijsselbloem bij de aanbieding van het FJR aan de Tweede Kamer.

EMU-schuld van jaar-op-jaar

Arbeidsmarkt

De werkloosheid daalde in 2015 langzaam maar gestaag. In 2014 was nog 7,4 procent van de beroepsbevolking oftewel 660 duizend mensen werkloos. In 2015 is dit gedaald naar 6,9 procent oftewel 614 duizend mensen. Tegelijkertijd telde Nederland niet eerder zoveel banen als in 2015.

De werkgelegenheid nam in lijn met de stijgende productie toe met ongeveer honderd duizend banen ten opzichte van 2014. In het vierde kwartaal van 2015 werd de grens van tien miljoen banen bereikt. Daarmee zet het herstel op de arbeidsmarkt door.

Woningmarkt

Ook de woningmarkt trok weer aan. In 2015 werden 178 duizend huizen verkocht, dat is een groei van zestien procent ten opzichte van een jaar eerder. Daarmee lag het aantal verkopen in de buurt van het niveau van voor de crisis.

Financiële implicaties

Er waren ook zaken die meer geld kostten dan voorzien, maar die konden goed worden opgevangen. Vluchtelingen die naar Europa kwamen om te ontkomen aan het geweld en de chaos in hun eigen land hadden hulp nodig. Het kabinet trok 646 miljoen euro extra uit voor de opvang van de zestig duizend vluchtelingen die Nederland binnenkwamen. Daarnaast besloot het kabinet vorig jaar structureel 250 miljoen euro extra vrij te maken om de veiligheid van het land te waarborgen.

De inflatie was laag en de gasopbrengsten vielen lager uit dan begroot. Het gas uit Groningen heeft jarenlang bijgedragen aan onze welvaart. Het kabinet compenseert de Groningers die daar schade van ondervinden. Door de teruggeschroefde gaswinning en de lagere gasprijs kwam er ruim vier miljard euro minder binnen in de schatkist dan was voorzien in het Regeerakkoord.

Bedrijfsvoering 2014

De bedrijfsvoering van het Rijk verliep over het algemeen beheerst en de rechtmatigheid van de uitgaven, verplichtingen en ontvangsten lag net als vorige jaren ruim boven de norm van 99 procent,’ aldus de verklaring.

Maar hoe kan een schuld dalen bij een structureel begrotingstekort?

De woordvoering van de rijksoverheid kon die vraag niet beantwoorden en verwees door naar afdeling financiën. Een woordvoerster van het ministerie van financiën laat daarop het volgende weten; 

·         De overheidsschuld (EMU-schuld) is simpelweg de optelsom van alle leningen die de collectieve sector ooit is aangegaan, minus alle aflossingen.

·         Het EMU-tekort (-1,8 procent van het bbp in 2015) is een boekhoudkundig begrip. Over hoe dat tekort uitgerekend moet worden, hebben de lidstaten van de Europese Unie een grote hoeveelheid afspraken gemaakt.

·         Zo kan het zijn dat sommige zaken wel invloed hebben op de schuld, maar niet op het tekort. Denk aan de verkoop van ABN Amro. Die opbrengsten verlagen wel de schuld, maar verbeteren het tekort niet. Dat is zo afgesproken om een goede reden: zo kunnen lidstaten met eenmalige opbrengsten een hoog structureel tekort niet verbloemen.

·         Ook de inkomsten uit en uitgaven aan renteswaps en verstrekte studiefinancieringsleningen beïnvloeden wel de schuld en niet het saldo.

·         In de Miljoenennota 2015 (dus in september 2014) ging het kabinet ervan uit dat de schuld eind 2015 70,0 procent van het bbp zou bedragen (467 miljard euro). Uiteindelijk bleek de schuld uit te zijn gekomen op 65,1 procent van het bbp (442 miljard euro).

Horizontale ontwikkeling van de schuld (bewerking van tabel 2.2 uit internetbijlage 2 bij FJR)

Verticale ontwikkeling EMU-schuld (in procent van het bbp; tabel 2.2.2 uit het FJR)