Lessen rondom de Fremantle Highway

Maasvlakte 21.10.2024 – “Het schip is een afvalstof.” Voor senior inspecteur Afval Logistiek Huib van Westen is dat de kern van het verhaal.

Nadat het autoschip de Fremantle Highway eind juli 2023 grotendeels is uitgebrand, kan het niet meer zelfstandig varen. De ILT oordeelt dat het een gevaarlijke afvalstof is. Over het veilig en verantwoord afhandelen daarvan verschilt de ILT van mening met de eigenaar van het schip. Een casus die Huib en veel collega’s meer dan 14 maanden bezighoudt.

Uitgebrande auto’s en gesmolten metaal

Eind juli 2023 ontstaat er brand op het autoschip de Fremantle Highway, met op dat moment bijna 4.000 auto’s aan boord, waaronder ruim 500 elektrische. Een bemanningslid overlijdt en anderen raken gewond tijdens de reddingsoperatie. Ruim 2.700 auto’s branden uit en het schip blijft grotendeels verwoest achter.

Begin augustus komt de gehavende Fremantle Highway in de Eemshaven aan. Als de Kustwacht en Rijkswaterstaat zien dat er gevaarlijke stoffen aan boord zijn, schakelen ze de ILT in. Dit is het begin van een complexe casus die ruim 14 maanden zal duren.

De inspecteurs van de ILT gaan aan boord om te zorgen dat die gevaarlijke stoffen, zoals het vervuilde bluswater, de elektrische apparaten en de accu’s van de auto’s, veilig afgevoerd kunnen worden. Ze treffen een ravage aan. Dan wordt het team van Huib gebeld. Dit team houdt zich bezig met het veilig internationaal vervoer van afval, zodat de risico’s voor het milieu zo klein mogelijk zijn.

Huib: “De bovenste dekken waren ingestort, er hingen stalactieten van gesmolten metaal en overal lagen de karkassen van auto’s. De stank was enorm, die kreeg je bijna niet uit je kleren.”

Toeristische trekpleister
Tijdens de eerste inspecties staan er honderden mensen op de dijk om het verwoeste schip en de werkzaamheden te bekijken. “Normaal heb ik niet zoveel publiek als ik een container inspecteer,” lacht Huib.

“Het was de toeristische trekpleister van de regio. Het geeft voldoening om bij te kunnen dragen aan iets met zoveel impact. Ik heb ook veel respect voor hoe de berger dat allemaal heeft gecoördineerd, met al die instanties die bij de Fremantle Highway moesten.”

Gevaarlijke afvalstof
De ILT oordeelt dat de Fremantle Highway een gevaarlijke afvalstof geworden is.

Huib: “Al in augustus 2023 hebben we duidelijk gemaakt dat de Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen (EVOA) zou gelden, als de eigenaar de Fremantle Highway naar het buitenland wilde brengen.”

Binnen die verordening mag je afvalstoffen niet zomaar naar elk land afvoeren, ook niet om te proberen ze daar te repareren. “Het moet een OESO-land zijn, dus Turkije was bijvoorbeeld een prima bestemming geweest. Maar je mag het niet naar bijvoorbeeld China of ontwikkelingslanden als India of Bangladesh brengen.”

Verbaasd
De ILT is dus verbaasd als in januari blijkt dat de nieuwe eigenaar van de Fremantle Highway een contract heeft getekend om de overblijfselen van het schip naar China te slepen. De rederij wil van de ILT een uitzondering op de regels, maar dat is geen optie.

“Het was en bleef een gevaarlijke afvalstof,” benadrukt Huib, “ook na het verwijderen van de elektrische auto’s. Er moest een behoorlijk stuk van de verbrande dekken en van de buitenkant worden afgebroken vóór het weer opgebouwd kon worden. Dat is geen kleine reparatie. Ook waren er nog computers, lampen en chemicaliën aan boord die het gevaarlijk maakten.”

Die kant van de zaak heeft Huib weinig teruggezien in de media het afgelopen jaar. “Het is weleens frustrerend als je wordt weggezet als moeilijk en alsof de ILT zich niet bekommert om duurzaamheid. Dan lees je in de krant dat de ILT er verantwoordelijk voor is als het schip naar de schroothoop gaat, wanneer wij dit niet toestaan. Dat is natuurlijk onzin, wij willen juist graag dat het schip weer in gebruik kan worden genomen. Maar dat vervoer moet wel veilig en volgens internationale regels gebeuren. De ILT moet ook de risico’s voor het milieu en de mensen die het vervoer en de reparaties uitvoeren bewaken.”

Van rechtszaak naar oplossing
De nieuwe eigenaar spant een kortgeding aan tegen de ILT over de beslissing. De rechter neemt de tijd, maar vindt uiteindelijk dat hij hierover geen uitspraak kan doen. Wat doe je dan?

“Dan zoek je naar oplossingen,” zegt Huib. “Al die tijd waren we in gesprek gebleven met de nieuwe eigenaar. Wij snapten ook wel dat zij aan een contract moesten voldoen en dat zij het schip liever repareren dan naar de schroothoop brengen. Het enige dat zij in deze situatie konden doen, was de Fremantle Highway zodanig ontmantelen dat het geen afvalstof meer was. Zo kon het naar China gebracht worden om daar weer op te bouwen.”

Die ontmanteling wordt in gang gezet. De ILT biedt het bedrijf aan te helpen in het contact met de Chinese overheid. Huib: “Wij wilden ook graag een punt zetten achter dit dossier.”

Na een laatste goed verlopen onderwaterinspectie kan de Fremantle Highway, inmiddels omgedoopt tot de Floor, in oktober 2024 eindelijk vervoerd worden richting China, waar de eigenaar gaat proberen het weer zeewaardig te maken.

Lessen uit 14 maanden Fremantle Highway
Wat heeft Huib geleerd van de afgelopen 14 maanden? “Dat in gesprek blijven met alle partijen altijd de beste optie is, ook als je van mening verschilt. Zo blijf je gericht op een oplossing.”

Ook vond Huib de samenwerking binnen de ILT prettig. “Het was vanaf dag 1 duidelijk dat dit een groot project zou worden.” Daarom werd er een team gevormd met specialisten uit de verschillende hoeken van de ILT. “Denk aan juristen met verstand van maritieme wetgeving en milieuwetgeving, collega’s van beleid en communicatie, omgevingsrecht, vergunningverlening en gevaarlijke stoffen,” somt Huib op.

“We werken niet dagelijks zo intensief met elkaar samen, maar je hebt elkaar in dit soort complexe situaties echt nodig. Dan is het fijn om te merken dat je elkaar gemakkelijk vindt en samen moeiteloos aan hetzelfde doel werkt. We wilden allemaal gewoon netjes zorgen dat de Fremantle veilig en volgens de regels werd afgevoerd en wordt gerepareerd.”