Wie eten er gezond en ongezond in Nederland?

Nederland 16.10.2024 – Nederlanders van 65 jaar of ouder maakten in 2023 de gezondste keuzes van voeding. Ze kozen het minst vaak voor ongezonde snacks en suikerhoudende dranken en aten het vaakst gezonde producten. 12- tot 18-jarigen aten het vaakst ongezond. Dit blijkt uit de Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor 2023 van het CBS, in samenwerking met het RIVM en het Voedingscentrum.

In 2023 zijn in de Gezondheidsenquête nieuwe vragen over voeding opgenomen. Deze vragen gaan over indicatoren voor gezonde voeding, namelijk het eten van vlees en vis, fruit, groente, suikerhoudende dranken, brood, en ongezonde snacks. Op basis van de antwoorden op deze vragen en informatie over alcoholgebruik (vanaf 12 jaar), is per indicator een voedingsscore berekend, en een totaalscore gebaseerd op de afzonderlijke indicatoren samen. Deze scores lopen van 0 tot en met 10; een hogere score geeft aan dat de voeding voor deze voedingsindicator meer in lijn is met de adviezen van het Voedingscentrum.

Sommige adviezen zijn afhankelijk van leeftijd. Volwassenen wordt bijvoorbeeld meer groente en fruit geadviseerd dan kinderen, en jonge kinderen hebben weinig of geen ruimte voor ongezonde snacks. Mensen van verschillende leeftijden kunnen dus even hoog scoren, terwijl ze andere hoeveelheden van een bepaald voedingsmiddel eten of drinken.

Volwassenen eten gezonder als ze ouder worden
Leeftijd speelt een rol bij voedingskeuzes. Jonge kinderen aten gezonder dan pubers; peuters (1 tot 4 jaar) haalden gemiddeld een totaalvoedingsscore van 7,1, pubers een 5,9. Vanaf 18 jaar stegen de scores; volwassenen aten gezonder als ze ouder worden. 65-plussers aten het gezondst, en haalden een gemiddelde totaalscore van 7,5.

Vergeleken met jongeren drinken ouderen veel minder suikerhoudende dranken, eten minder ongezonde snacks, en kiezen ze vaker voor gezond eten. Peuters en basisschoolleerlingen (4 tot 12 jaar) scoorden hoog op groenten en fruit.

Pubers (12- tot 18-jarigen) aten het ongezondst. Zo haalden zij gemiddeld een 4 voor de indicatoren ongezonde snacks, suikerhoudende dranken en fruit. Drie kwart van hen zei bijvoorbeeld meer dan drie grote snacks per week te eten, 31 procent dronk dagelijks suikerhoudende drank, en 86 procent at niet dagelijks twee stuks fruit.

Vrouwen maakten gezondere voedingskeuzes dan mannen
Vrouwen aten over het algemeen gezonder dan mannen. Zij scoorden op alle onderzochte voedingsindicatoren gemiddeld beter dan mannen. Het verschil was het grootst bij suikerhoudende dranken.

25-plussers met hbo- en wo-master diploma aten het gezondst, maar dronken meeste alcohol
Van de 25-plussers aten degenen met een hbo- of universitair master- of doctordiploma gemiddeld gezonder dan hun leeftijdsgenoten met een andere opleiding. Zij haalden op alle onderzochte voedingsindicatoren, behalve op alcohol en ongezonde snacks, een betere score. Op alcohol scoorden zij ongeveer even hoog als degenen met een hbo- of wo-bachelor diploma of degenen met een havo-, vwo- of mbo-diploma, maar ze hielden zich minder vaak aan de richtlijnen om helemaal niet te drinken of maximaal één glas per dag. Zo dronk 65 procent van hen regelmatig meer dan één glas alcohol op een dag, tegen bijvoorbeeld 59 procent van degenen met een hbo- of wo-bachelor diploma.

Twee derde volwassenen at naar eigen mening gezond
Volgens het CBS onderzoek Belevingen 2022 vond twee derde van alle 18-plussers dat ze gezond eten. Vrouwen vonden dit vaker dan mannen, en ouderen vaker dan jongeren. 45-plussers zeiden vaker dan mensen jonger dan 45 dat hun eetgewoonten beïnvloed zijn door de Schijf van Vijf of adviezen van een arts, specialist of diëtist. Jongeren keken vaker naar voedingsapps, sociale media of influencers.

Ruim een derde van de volwassenen (36 procent) gaf aan graag gezonder te willen eten. Zij wilden dit vooral om de kans op gezondheidsproblemen te verkleinen of om zich fitter te voelen.

Zelfde beeld als in de Voedselconsumptiepeiling
In de Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor wordt voedselconsumptie gemeten met enkele gerichte vragen. Het gaat om eigen inzicht en eigen inschatting van de deelnemers aan het onderzoek. De Voedselconsumptiepeiling van het RIVM meet de consumptie van voeding uitgebreider. Aan de deelnemers van dit onderzoek wordt gevraagd wat en hoeveel zij in de afgelopen 24 uur hebben gegeten en gedronken.

De Voedselconsumptiepeiling geeft een nauwkeuriger beeld van wat mensen eten en drinken, maar wordt minder vaak uitgevoerd. Beide studies zijn onderdeel van de Leefstijlmonitor en geven complementaire inzichten. Uit de meest recente Voedselconsumptiepeiling blijkt ook dat de jongste en oudste leeftijdsgroepen het vaakst eten volgens de aanbevelingen uit de Schijf van Vijf.